معضل ترافیک تهران یکی از معضلاتی است که مشکلاتی بسیار جدی برای شهروندان تهرانی ایجاد کرده است. نمی‌توان گفت که مشکلات ترافیک فقط و فقط سر منشاء مدیریتی دارد و اصولا شهروندان تهرانی در این مشکل بی‌تقصیر و بی نقش هستند. اجرا و فروش طرح ترافیک، مانند یک اهرم فشار تا حد زیادی به این مشکل کمک کرد. اما مشکل همچنان باقیست! شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید که رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی یکی از مواردی است که تا حد زیادی می‌تواند به کنترل ترافیک کمک کند. ترافیک در تمام کشورها و در تمام کلان‌شهرها موضوعی تکراری است که تاکنون راه‌های بسیار زیادی برای رفع آن پیشنهاد شده است یا حتی انجام شده است، اما حقیقتا منجر به حل کامل این مشکل نشده است. تصویب طرح‌های مربوط به ترافیک در بخشی از مناطق تهران، احداث تونل‌ها و پل‌های مواصلاتی و ارتباطی متعدد در شمال و شرق و غرب و ...، گسترده کردن خطوط مترو و راه‌اندازی خطوط بیشتری از اتوبوس‌های BRT ،همه و همه تلاش‌هایی است که برای رفع معضل ترافیک تهران انجام شده است. نمی‌گوییم که تمام این تلاش‌ها بی‌تاثیر و بی‌فایده بوده است؛ بی‌تردید بخشی از مشکل ترافیک تهران را حل کرده است، اما قطعا این نتیجه، نتیجه‌ای رضایت بخش نیست.
مشکلات حاشیه‌ای معضل ترافیک تهران
واقعیت این است که مشکلات مربوط به معضل ترافیک تهران تنها محدود و منحصر به عبور و مرور ماشین‌ها در خیابان‌های اصلی و فرعی نیست. عبور و مرور ماشین‌ها تنها بخشی از این مشکل است. مشکلات مربوط به محیط زیست، زمان‌بندی، تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها، مشکل وارونگی هوا و افزایش شیوع بیماری‌های قلبی و حتی مرگ و میرهای ناشی از این بیماری همه و همه به ترافیک تهران و انبوهی از ماشین‌های تک سرنشین، دودزا و فرسوده مربوط می‌شود.
راه حل‌هایی برای حل معضل ترافیک تهران
اخذ عوارض تردد از خودروهای شخصی، افزایش طول شبکه بزرگراهی، تقویت ناوگان حمل و نقل عمومی و همچنین بازسازی معابر پرترافیک و اجباری کردن معاینه فنی خودرو از جمله راه‌حل‌هایی است که برای حل معضل ترافیک تهران انجام شده است. گرچه هر یک از این راه‌حل‌ها به بررسی و کاوش دقیق و مهندسانه و فراهم شدن بستر اجتماعی و امکانات فنی، مالی و اقتصادی نیاز دارد، اما در هر صورت به عنوان راه حل‌هایی برای مبارزه با معضل ترافیک مطرح هستند. واقعیت این است که برای اجرای صحیح و کارآمد این راه حل‌ها، هم شهروندان و هم مسئولان مربوطه نقش دارند. گرچه نقش مسئولان از شهروندان پر رنگ‌تر و جایگاه آن‌ها حداقل از شهروندان یک پله بالاتر است؛ با این حال منکر تاثیر مستقیم مردم برای حل معضل ترافیک نمی‌شویم.
تاثیر اجرای طرح ترافیک برای رفع مشکلات ترافیک تهران
محدودیت تردد در بعضی از مسیرها باعث شده است که خودروهای شخصی نتوانند در هر ساعتی از شبانه روز در برخی از مسیرها تردد داشته باشند. در حقیقت اجرای طرح ترافیک و فروش طرح ترافیک یک اهرم برای کم کردن ورود خودرو‌ها به بخش‌های مرکزی تهران است تا به این ترتیب در تمام روزهای سال و در ساعت‌هایی مشخص و معین، تنها ناوگان حمل و نقل عمومی و خودروهایی که هزینه ورود به طرح را پرداخت کرده‌اند، بتوانند در این مسیرها تردد داشته باشند. با توجه به اینکه از سال جاری در اجرای طرح زوج و فرد ترافیک نیز تغییراتی ایجاد شده است و این طرح دیگر محدود و منحصر به پلاک خودرو نیست و اساسا نام آن به محدوده کنترل آلودگی هوا تغییر پیدا کرده است، تردد در این مسیرها مشکل‌تر شده و فقط تحت شرایطی خاص امکان تردد وجود دارد. شدیدتر کردن این محدودیت‌ها می‌تواند در کنترل ترافیک این بخش‌ها تاثیرگذار باشد.
نقش ناوگان حمل و نقل عمومی در حل معضل ترافیک تهران
اگر مسئولان از شهروندان می‌خواهند که برای حل معضل ترافیک تهران همکاری کنند و به جای استفاده از خودروهای شخصی، از ناوگان حمل و نقل عمومی کشور استفاده کنند، بی‌تردید باید این ناوگان را به اندازه لازم و به اندازه‌ای که برای آن تقاضا وجود دارد، تجهیز کنند تا همین عامل ترغیب و تشویقی باشد که تمام شهروندان از مترو و تاکسی و اتوبوس برای رفت و آمدهای خود استفاده کنند. بدیهی است که وقتی ناوگان حمل و نقل عمومی پاسخگوی نیاز شهروندان نباشد، هر کس که بتواند از ماشین شخصی خود برای رسیدگی به امور زندگی‌اش استفاده کند، قطعا این کار را می‌کند و هرگز منتظر تجهیز ناوگان حمل و نقل عمومی نمی‌ماند. در واقع چطور می‌توان از مردم انتظار داشت که از مترو، تاکسی و اتوبوس استفاده کنند، در حالی که هیچ یک از این‌ها پاسخگوی نیازهای همه افراد برای جابه جایی نیستند. یک نگاه سطحی و نه حتی عمیق به وضعیت مترو در ساعات اوج بار به خوبی نشان می‌دهد که چرا بسیاری از مردم از تردد با این وسیله نقلیه عمومی سرباز می‌زنند و حاضرند پشت فرمان خودروی خود رانندگی کنند و خستگی کار را به خستگی رانندگی اضافه کنند، اما در وضعیت نابه سامان و خوفناک مترو در ساعات اوج بار گرفتار نشوند. وضعیت ناوگان اتوبوس‌رانی و تاکسی نیز که جای خود دارد!
فرهنگ ترافیک را یاد بگیریم
باور کنید به عنوان سرنشین یک خودرو و به عنوان یک عابر پیاده، به یک اندازه در حل معضل ترافیک تهران نقش داریم. وقتی به عنوان یک عابر پیاده بدون توجه به چراغ راهنمایی و رانندگی، بدون توجه به خط عابرپیاده و بدون توجه به پل عابر پیاده از عرض خیابانی عبور می‌کنیم، دقیقا چرا و چطور انتظار داریم که یک راننده خودرو به ما احترام بگذارد و حقوق ما را محترم بشمارد. واقعیت این است که هر کس باید از خودش شروع کند و احترام به قوانین راهنمایی و رانندگی را موضوع مهمی در رفت و آمدهای خود تلقی کند. این نگاه فارغ از نقش مسئولین برای حل معضل ترافیک تهران است. می‌خواهیم بگوییم که تا زمانی که انگشت‌مان برای حل مشکل ترافیک به سمت دیگران است، قدم مثبتی برای حل این مشکل نمی‌توانیم برداریم. اگر تا به امروز فرهنگ ترافیک را یاد نگرفته‌ایم و به آن بی‌توجه بوده‌ایم، از این بعد تلاش کنیم که هم خودمان این فرهنگ را اجرا کنیم و هم به فرزندانمان بیاموزیم که هر کسی برای عبور و مرور از خیابان و پیاده‌رو حق و البته وظیفه‌ای دارد و ضروری است که به این حق و وظیفه همیشه توجه داشته باشد.
به عنوان یک راننده آگاه نیز همیشه باید قوانین راهنمایی و رانندگی را رعایت کنیم، با سرعت مجاز رانندگی کنیم، در مناطق ورود ممنوع وارد نشویم، وارد محدوده‌های طرح ترافیک نشویم، فاصله با خودروی جلویی را رعایت کنیم، مارپیچ حرکت نکنیم و به طور کلی همه قوانین را رعایت کنیم؛ بی تردید اگر این گونه باشیم دیگر هیچ وظیفه‌ای در قبال حل معضل ترافیک نداریم و این مسئولین هستند که باید برای حواشی این مشکل فکری اساسی بکنند.